Značenje reči: Locucija

Locucija: Poreklo, značenje, upotreba i primeri

Šta znači reč: Locucija?

Reč locucija označava način izražavanja, posebno način govora ili stil izgovaranja određenih rečenica. U lingvistici, ona se koristi za opis konkretnog jezičkog izraza – dakle, ne značenja koje stoji iza njega, već same forme izgovorenih ili napisanih reči.

U širem kontekstu, ovaj pojam ima nekoliko specifičnih značenja, u zavisnosti od oblasti u kojoj se koristi:

1. U lingvistici – označava čin izgovaranja neke rečenice, bez obzira na njeno značenje ili efekat koji proizvodi.
2. U filozofiji jezika (posebno kod Džona Ostina i Džona Searla) – deo je trodelne podele govornog čina:
   • locucioni čin – samo izgovaranje rečenice (glasovi, reči, gramatička struktura),
   • ilokucioni čin – namera govornika (npr. zapoveda, pita, obećava),
   • perlokucioni čin – efekat na slušaoca (npr. ubedi ga, zaplaši, obraduje).
3. U retorici i stilistici – može označavati način izražavanja, stil ili dikciju.

Dakle, kad govorimo o locuciji, fokusiramo se na sam oblik jezičkog izraza, nezavisno od njegovog značenja ili efekta.

Poreklo reči: Locucija

Reč locucija potiče iz latinskog jezika – od imenice locutio, što znači “govor”, “izražavanje”, a dolazi od glagola loqui, što znači „govoriti“.

Latinska osnova loqui je plodna i nalazi se u mnogim izvedenicama:

• elocutio – izražavanje, stil govora (važan pojam u antičkoj retorici),
• interlocutio – razgovor, dijalog,
• circumlocutio – opisivanje nečega zaobilazno, odugovlačenje u govoru.

U savremene jezike, kao što su francuski (locution), italijanski (locuzione) ili engleski (locution), ovaj termin je preuzet iz latinskog sa zadržanim osnovnim značenjem: govor, stil, način izražavanja.

U srpski jezik je prenet u naučnu i stručnu terminologiju, naročito iz oblasti lingvistike i filozofije jezika.

Upotreba reči: Locucija

Reč se uglavnom koristi u stručnom govoru – u lingvistici, retorici, komunikologiji i filozofiji jezika. U svakodnevnom govoru je retka, ali može naići u knjigama, esejima, naučnim radovima ili kod prevoda iz engleskog i francuskog.

Najčešće se koristi u sledećim kontekstima:

1. Analiza jezika: kada se želi objasniti razlika između izgovorenog oblika rečenice i njene namere.
2. Govorničke veštine: kao oznaka za određeni stil govora, naglasak, ritam ili način izražavanja.
3. Učenje stranih jezika: u kontekstu fraza, izraza i jezičkih obrazaca.

Sinonimi i antonimi

Sinonimi:

1. Izraz – neutralan, širi pojam.
2. Govorni čin – koristi se kao termin u analizi jezika.
3. Fraza – u stilističkom smislu, bliska kada označava način izražavanja.
4. Dikcija – više se odnosi na izgovor, ali može biti bliska značenju u retorici.
5. Oblik izraza – deskriptivan sinonim.

Antonimi:

Reč locucija nema direktne antonime jer se odnosi na jezičku pojavu, ali ako se posmatra u kontekstu trodelnog govornog čina, suprotnost se može posredno izraziti kao:

1. Tišina – potpuna odsutnost govora.
2. Ilokucija – ako posmatramo razliku između forme i namere.
3. Misao – kao unutrašnji proces bez izgovaranja.

Primeri upotrebe u rečenicama

1. Njegova locucija bila je smirena, ritmična i veoma ubedljiva.
2. U lingvistici se locucioni čin razlikuje od ilokucionog po odsustvu govornikove namere.
3. Profesorka je analizirala složenu locuciju u studentskom eseju.
4. Filozof je tvrdio da bez locucije ne možemo govoriti o stvarnom govornom činu.
5. U francuskom jeziku mnoge locucije imaju idiomatsko značenje.
6. Autor koristi formalnu locuciju kako bi postigao ozbiljan ton.
7. U toj rečenici, locucija ne prenosi nikakvu emociju – ona je samo struktura.
8. Izgovor njegove locucije odavao je nesigurnost.
9. Kada se bavi analizom humora, važna je perlokucija, a ne samo locucija.
10. U fonetskoj transkripciji beležimo i preciznu locuciju govora.

Zanimljivosti

• Džon Ostin, britanski filozof, bio je prvi koji je sistematizovao pojam locucije kao posebne kategorije u govornim činovima. Njegovo delo How to Do Things with Words (1962) imalo je ogroman uticaj na filozofiju jezika.
• Reč locucija u nekim jezicima (poput francuskog) ima značenje sličnije izrazu ili frazi – u svakodnevnom govoru, koristi se za idiomatske izraze, npr. „locution figée“ – ustaljeni izraz.
• U rimokatoličkoj mistici, izraz locucija se koristi i za „unutrašnji govor“ za koji vernici veruju da dolazi od Boga ili anđela – unutrašnji doživljaj glasa.

Zaključak

Locucija je reč koja nam omogućava da govor analiziramo sa formalnog stanovišta – kao niz zvukova, reči i gramatičkih struktura, bez ulaska u njihovo značenje ili posledice. U svetu filozofije jezika i lingvistike, ona je temeljni pojam koji čini razliku između onoga što se kaže i zašto se to kaže.

Razumevanje ovog termina otvara vrata dubljoj analizi jezika, komunikacije i značenja, a ujedno nas podseća da govor nije samo sredstvo prenošenja poruka, već i sistem znakova koji ima svoje zakone i strukturu.